Fiziki Coğrafya

Coğrafya, sadece yeryüzünün şimdiki halini değil oluşum ve gelişim evrelerini inceleyen, ansiklopedik bilgileri ezberlemekten cok o bilgilere yorum yapan, atmosferden yeryüzüne ve yeraltına kadar bir çok konuya hakim olan, sadece haritalarda yer göstermek olmayip gösterilen yerin bütün özelliklerini ele alan fiziki,beşeri,tarihi,ekonomik yönden elde ettiği bilgileri insan yaşamının hizmetine sunan bir bilim dalıdır.

Fiziki coğrafya, toprakların yapısını, oluşumunu, dağılışını inceleyen bir bilim dalıdır. Topraktaki fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylar, bunların ortaya çıkardığı sonuçlar bu bilimin inceleme kapsamındadır. toprak bilimi, toprak yapısı, arazi kullanımı gibi uygulamaya yönelik çalışmalara da kaynaklık eden önemli bir bilimdir.

Vadi

Eğime bağlı olarak harekete geçen suların derine aşındırması sonucunda oluşan ve kaynaktan ağza doğru sürekli inişi bulunan, uzun çukurluklara vadi denir. Akarsuların su miktarına, vadinin eğimine, zeminin yapısına ve aşınım süresine bağlı olarak farklı tipte vadiler oluşur.

VADİ ÇEŞİTLERİ

ÇENTİK VADİ

. Çentik Vadi, genellikle akarsuların yukarı çığırlarında görülen ve derine aşındırmayla oluşan V şekilli, tabansız vadilere çentik vadi denir. Ülkemizdeki dağlık sahalardaki akarsularda bu vadi yaygın olarak görülür.

BOGAZ VADİ

Boğaz vadi derine doğru aşındırmanın fazla olduğu yerlerdeki vadi şeklidir. Sert kayalardan ve yatay tabakalardan oluşmuş bölgelerde görülür. Yamaç eğimleri fazladır ve tabanları yoktur.

ASİMETRİK VADİ

Akarsuyun yatağının dirençli olan kısmının daha fazla, dirençsiz kısmının daha az aşındırılmasıyla oluşan vadilere asimetrik vadi denir.

KANYON VADİ

Kanyon Vadi, kalker kayalar içinde, akarsuyun derine aşındırmasıyla oluşur. Farklı dirençteki kayaçların farklı aşındırılması sonucu basamaklı bir yapı gösteren vadilere kanyon vadi denir. Vadinin yamaç eğimleri çok diktir. Akdeniz Bölgesi’nde Taşeli platosu içindeki Göksu vadisi ve Antalya’daki Köprülü Kanyon, ülkemizdeki en güzelörneklerdir. Dünya’nın en büyük kanyonu ise Kolaroda kanyonudur.

YATIK YAMAÇLI VADİ

Yatık Yamaçlı Vadi, akarsuların orta ve aşağı çığırlarında görülen yana aşındırmanın fazla olduğu ve yamaçların yatıklaştığı vadilerdir.

 TABANLI VADİ

Tabanlı Vadi, akarsu yataklarında, eğiminin azaldığı yerlerde menderesler çizerek daha çok yana doğru bir aşındırma yaparlar. Yana doğru aşındırmanın artması ile tabanlı vadiler oluşur. Akarsuyun yatağında alüvyonların birikmesi ile verimli tarım alanları oluşur. Küçük Menderes, Büyük Menderes ve Gediz akarsularının vadilerinin orta ve aşağı kesimleri bu tip vadilerdir.

 

TARAÇA

Vadi yamaçlarında görülen basamaklara taraça denir. Bu basamaklar, akarsuyun eskiden oluşturduğu alüvyal tabanın derine doğru aşındırma sonucunda akarsuyun iki kenarında yüksekte kalması ile oluşur.

ASIL VADİ

Buzul aşındırmasına uğrayan sahalarda, ana vadinin buzulla fazla aşınması sonucu, ana vadiye açılan tali vadilerin yüksekte kalması veya dikey faylanma'nın olduğu sahalarda yükselen blok üzerinde kalan vadilere denir.

KÖR(ÇIKMAZ)VADİ

Karstik yörelerdeki akarsular bir düdende kaybolarak akışını yeraltında sürdürür. Bu akarsuların yeryüzünde süreklilik göstermeyen vadilerine kör (çıkmaz) vadi denir.

YARMA VADİ

Akarsuyun, iki düzlük arasında bulunan sert kütleyi derinlemesine aşındırması sonucunda oluşur. Vadi yamaçları dik, tabanı dardır. Akarsuyun yukarı bölümlerinde görülür. Türkiye’de çok sayıda yarma vadi (boğaz) bulunur. Karadeniz Bölgesi’nde, Yeşilırmak üzerinde, Şahinkaya yarma vadisi, Marmara Bölgesi’nde, Sakarya üzerinde Geyve Boğazı, Akdeniz Bölgesi’nde Atabey deresi üzerinde Atabey Boğazı başlıca örnekleridir.